जलसरोकार
काठमाडौं : नेपाल र भारतबीच ६ सय मेगावाट बिजुली आयात निर्यात गर्न सकिने १३२ केभीका तीनवटा प्रसारण लाइनको उद्घाटन भोलि बिहीबार हुने भएको छ ।
भोलि बिहीबारदेखि काठमाडौंमा सुरु हुने नेपाल भारत संयुक्त आयोगको सातौं बैठक सहभागी हुन आएका भारतीय विदेश मन्त्री एस जयशंकर र उनका समकक्षी एनपी साउदले अनलाइबाट ती प्रसारण लाइनको संयुक्त रुपमा उद्घाटन गर्ने कार्यक्रम रहेको नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले बताए ।
पहिलोपटक भारतको उत्तर प्रदेशसँग १३२ केभी लेभलको प्रसारण लाइन औपचारिक रुपमा सञ्चालनमा आउन लागेको घिसिङले जानकारी दिए । मैनहिया–सम्पतिया १३२ केभी निर्माण कार्य हालसालै सकिएर यसको जडान कार्य समेत पूरा भइसकेको छ । घिसिङका अनुसार यो प्रसारण लाइनले १६० मेगावाट बिजुली प्रसारण गर्न सक्छ ।
यसैगरी मैनहिया–सम्पतियासँगै १३२ केभीकै परवानीपुर–रक्सौल र कुशाहा–कटैयाको पनि उद्घाटन हुने भएको छ । तीनवटा सर्किट रहेको कुशाहा–कटैया प्रसारण लाइनले ३०० मेगावाट बिजुली बोक्न सक्छ ।

घिसिङका अनुसार यी तीनवटै प्रसारण लाइन भारतको केन्द्रीय ग्रीडमा जोडिनेछ । केन्द्रीय ग्रीडमा जोडिएपछि नेपालले यही प्रसारण लाइनबाट भारतलाई उसको ऊर्जा विनिमय (आईईएक्स) मा बेच्न पाउनेछ । हालसम्म नेपालले ढल्केबर–मुजफ्फपुर ४०० केभी प्रसारण लाइनबाट मात्र ऊर्जा विनिमयमा व्यापार गर्दै आइरहेको छ । ‘अब पीइसी (नेपाल–भारत विद्युत् आदान–प्रदान समिनित) भन्दा बाहिर गएर किन्न बेच्न पाइनेछ,’ घिसिङले बुधबार जलसरोकारसँग भने ।

यसअघि बिहारसँग नेपालले विद्युत् आदान–प्रदान समितिअन्तर्गतको संयन्त्रबाट मात्र तोकिएको कोटाअनुसार बिजुली कारोबार गर्दै आइरहेको थियो । सामान्यतया बिहारबाट बिजुली आयात गर्दा भारतीय ऊर्जा विनिमयको भन्दा महँगो पर्ने गर्छ । यसैगरी मैनहिया–सम्पतिया प्रसारण लाइनबाट पनि पहिलोपटक नेपालको उत्तर प्रदेशसम्म पहुँच पाउने भएको छ । उत्तर प्रदेशसँगको केनेक्टिभीटी ३३ केभीको मात्र थियो । घिसिङले यी तीनवटै अन्तर्देशीय प्रसारण लाइनबाट प्रवाह हुने बिजुलीका सम्बन्धमा भारतको केन्द्रीय विद्युत् प्राधिकरण (सीइसी) सँग छलफल भएर टुंगो लागिसकेको छ ।

नेपाल विद्युत् प्राधिकरणमा पहिलोपटक कार्यकारी निर्देशक भएपछि घिसिङले भारतको उत्तर प्रदेशसँग पनि १३२ केभी स्तरको प्रसारण लाइन जोडिनुपर्छ भनेर उनैले टेण्डर गराएका थिए । अब नेपाल र भारतबीच १३२ केभी स्तरका ६ वटा प्रसारण लाइन सञ्चालनमा आउने भएका छन् । कुशाहा–कटैयाको तीनवटा सर्किट छ । त्यसैगरी परवानीपुर–रक्सौलको २ वटा, मैनहिया–सम्पतियाको २ वटा, गण्डक–रमनगर एउटा, टनकपुर–महेन्द्रनगर एउटा र नेपालगञ्ज–नानपराका २ वटा सर्किट छ ।
एउटा सर्किटले ८० देखि १०० मेगावाटसम्मको बिजुली बोक्न सक्छ । यसअनुसार १३२ केभी स्तरमै करिब ११ सय मेगावाट बिजुली नेपालले भारतमा पठाउन र उताबाट ल्याउन सक्छ । यसबाहेक ढल्केबर–मुजफ्फपुरको क्षमता २ हजार मेगावाट भए पनि ‘एन माइनस वान’ (एउटा बिग्रे अर्काे चलाउने) प्रावधानले गर्दा १२ सय सय मेगावाट हो । तर हाल दुई देशबीच ८ सय मेगावाट क्षमतामा सञ्चालन गर्ने सहमति छ ।

घिसिङका अनुसार उद्घाटन भइसकेपछि विद्युत् आयात–निर्यातसम्बन्धी वित्तीय बन्दोबस्ती पनि तय गरिनेछन् । यस्तो वित्तीय बन्दोबस्तीलाई नेपाल भारत ऊर्जा सचिवस्तरीय संयुक्त सञ्चालन समिति (जेएससी) ले तय गर्नेछ । जेएससीको बैठक भोलि बिहीबार काठमाडौंमा बस्नेछ । यही जेएससी बैठकले ४०० केभीका दुई ठूला सीमापार विद्युत् प्रसारण लाइन लम्की–बरेली र इनरुवा–पूर्णियाको निर्माणका लागि वित्तीय मोडालिटी तय गर्नेछ । यी दुवै प्रसारण लाइन आगामी चार वर्षभित्र सम्पन्न गर्ने लक्ष्य छ ।
आज ऊर्जा सहसचिवस्तरीय संयुक्त कार्यदल (जेडब्लूजी) को बैठक बसिरहेको छ ।