काठमाडौं : मुलुकको जलविद्युत् क्षेत्रमा पहिलो पटक संस्थागत रुपमा बीमा कम्पनीले जलविद्युत् आयोजना निर्माण गर्ने भएको छ ।
नेको इन्स्योरेन्सको अगुवाईमा एसएन इनर्जी प्रा.लि.ले कास्कीको माछापुच्छ«े गाउँपालिकास्थित सुपर सेती (२४ मेगावाट, प्रस्तावित क्षमता वृद्धि ३० मेगावाट) आयोजना निर्माणका लागि हिजो साँझ होटेल मेरियटमा लगानीसम्बन्धी सम्झौता (वित्तीय व्यवस्थापन) भएको छ । 
कुल ५ अर्ब ४ करोड रुपैयाँ लागत रहेको उक्त जलविद्युत् आयोजनामा नेको इन्स्योरेन्सले २० प्रतिशत स्वपुँजी (इक्वीटी), विनायक समूह २० प्रतिशत, सुदीप चौधरी टीम २३ प्रतिशत, बमबहादुर थापा समूह १६ प्रतिशत र अन्य समूहको लगानी हुनेछ । 
इक्वीटीतर्फ कुल १ अर्ब २६ करोड (२५ प्रतिशत) र ऋणतर्फ ३ अर्ब ७८ करोड (७५ प्रतिशत) रहनेछ । ऋण प्रदायकमा मुख्य नेतृत्व सानिमा बैंकको रहेको छ भने सहवित्तीयकरणमा सिद्धार्थ बैंकको पनि  लगानी रहनेछ । यसअनुसार सानिमा बैंकले उक्त आयोजनामा २ अर्ब ५० करोड र सिद्धार्थ बैंकले एक अर्ब २८ करोड रुपैयाँ लगानी गर्नेछन् ।
लगानीसम्बन्धी सम्झौतामा नेको इन्स्योरेन्सका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत अशोककुमार खड्का, सानिमा बैंकका डेपुटी सीइओ पवनकुमार आचार्य र सिद्धार्थ बैंकका सीइओ सुन्दरप्रसाद कडेलले हस्ताक्षर गरे । 
सम्झौता कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै नेको इन्स्योरेन्सका सीइओ खड्काले निकै छोटो अवधि (१० दिन) मै लगानीसम्बन्धी निर्णय भएकाले सानिमा बैंक र सिद्धार्थ बैंकप्रति धन्यवाद व्यक्त गरे ।
उनले यति चाँडो वित्तीय व्यवस्थापन होलाजस्तो आफूलाई नलागेको उल्लेख गर्दै आफ्नो टीम यसबाट निकै उत्साहित भएको पनि बताए । ‘यो ऊर्जा (वित्तीय व्यवस्थापन) ले हामी आगामी दिनमा चाँडोभन्दा चाँडो र निर्धारित समयभन्दा छिटो आयोजना सम्पन्न गर्नेछौं,’ खड्काले भने, ‘यसबाट नेपालको बीमा क्षेत्रलाई पनि सन्देश गएको छ ।’
खड्काले देशमा ३७ वटा बीमा कम्पनी रहेको उल्लेख गर्दै यी कम्पनीहरुले अलिकति लगानी गर्दा पनि ५ सय मेगावाटको जलविद्युत् आयोजना निर्माण गर्न सकिने बताए । ‘सरकारले अलिकति साथ दियो भने बीमा कम्पनीहरुले मात्रै २, ३ हजार मेगावाटमा लगानी गर्न सक्छन्, ‘उनले भने, ‘यसबाट सरकारले लिएको २८ हजार ५ सय मेगावाट जडित क्षमताको लक्ष्य स्वदेशी लगानीबाटै गर्न सकिन्छ ।’
हाल बीमा कम्पनीहरुले मुद्दती निक्षेपमा तीन, चार प्रतिशत ब्याज राखिरहेको अवस्थामा जलविद्युत्मा लगानी गरे उच्च प्रतिफल प्राप्त हुने पनि खड्काले बताए । ‘हिजो प्राप्त भएका मुद्दती निक्षेपको ब्याजदर पायौं भने पनि खुशी हुनेछौं,’ उनले भने । 
सीइओ खड्काले जलविद्युत् निर्माणका क्रममा आठवटा मन्त्रालयसँग ‘डिल’ गर्नुपर्ने उल्लेख गर्दै जलविद्युत्ले सरकारी ढोका चाहर्दाचाहर्दा पीडा भोग्नु्परेको बताए । ‘एसएन इनर्जीलाई वन मन्त्रालयबाट एउटा फाइल पास गर्न ९ महिना लगायो,’ उनले भने, ‘विकट ठाउँ, वस्ती नभएको क्षेत्र र वातावरण प्र्रतिकूलतासँगै भिड््दै जलविद्युत् आयोजना बनाउनुको पीडा धेरै छ ।’
कार्यक्रममा पूर्व वन मन्त्री, उद्यमी एवं समाजसेवी तथा माछापुच्छ«े बैंकका पूर्व अध्यक्ष डा. वीरेन्द्र महतोले नेपालमा जलविद्युत्बाहेक अन्य क्षेत्रमा लगानीको विकल्प नभएको बताए । बाहिरबाट कच्चा पदार्थ आयात गरेर यहाँ उत्पादन गर्दा प्रतिस्पर्धी नहुने उल्लेख गर्दै सांसदसमेत रहेका डा. महतोले भने, ‘हामीसँग भएको जलविद्युत् उत्पादन र यसको बजार पनि सुनिश्चित भएकाले यसलाई बेचेर विदेशी मुद्रा आर्जन गर्न सक्छौं ।’
जलविद्युत्मा संस्थागत रुपमा लगानी गर्न नेको इन्स्योरेन्सले सुरु गरेको उल्लेख गर्दै डा. महतोले निक्षेप राख्ने र शेयरमा खेल्ने प्रवृत्ति परिवर्तन गरेर मुलुकसँग भएका जलविद्युत्मा लगानी गर्न सके देश विकास अवश्य हुने बताए । ‘हामीले जलविद्युत्मा लगानी गर्ने जुन साहस गरेका छौं, यसबाट अन्य संस्थाहरु पनि आउँदैछन्,’ उनले भने, ‘सरकारले लगानीकर्तालाई उत्साहित र सहजीकरण गर्न जरुरी छ ।’
उनले आफू वन मन्त्री हुँदा एउटा रुख काट्ने तीन, चार वर्ष लागेको आफूले देखेको उल्लेख गर्दै भने, ‘यस्तो सोच परिवर्तन गर्न सकेनौं भने समृद्ध नेपाल सम्भव छैन ।’
कार्यक्रममा जल तथा ऊर्जा आयोगका सचिव मधुप्रसाद भेटुवालले स्वदेशी लगानीकर्ता, वित्तीय संस्थाहरु,  निर्माण व्यवसायी, परामर्शदातृ स्वदेशी कम्पनीहरुको विश्वास बढेको बताए । उनले विद्युत्मा क्रमशः आत्मनिर्भर हुँदै गइरहेको र बढी भएको बिजुली निर्यातसमेत हुन थालेको उल्लेख गर्दै पूर्वाधार विकास, प्रवेश मार्ग, पुलहरु निर्माण बन्दै गइरहेको बताए । 
सचिव भेट्ुवालले सुपर सेती आयोजना निर्धारित समय र लागतभन्दा कममा निर्माण हुन सकोस् भनी शुभकामना पनि व्यक्त गरे ।
स्वतन्त्र ऊर्जा उत्पादकहरुको संस्था (इप्पान) का अध्यक्ष गणेश कार्कीले नेको इन्स्योेरेन्सले जलविद्युत् क्षेत्रमा लगानी गरेकोमा खुशी व्यक्त गर्दै यसबाट नेपालीको क्षमता बढ्दै गएको बताए । उनले यो आयोजनाले संस्थागत लगानीकर्तालाई ल्याउन सफल भएको उल्लेख गर्दै कार्कीले यस्तो विश्वास जगाउन नेपाली बैंकहरुको सहयोगको प्रशंसा गरे । ‘नेपाली बैंकहरुले विश्वास नगरेको भए आज निजी क्षेत्र यसरी अघि आउने थिएन,’ उनले भने । 
उनले नेपालको जलविद्युत् क्षेत्रमा अझै लगानी बढाउन जरुरी भएको भन्दै कति दिनसम्म भारतबाट (हिउँदयाममा) बिजुली आयात गरेर ल्याउने भन्दै प्रश्न पनि गरे । ‘सरकारले २८ हजार ५ सय मेगावाटको लक्ष्य लिएको छ, त्यो पूरा हुन सबै पीपीए (विद्युत् खरिद सम्झौता) खुला हुनुपर्छ,’ उनले भने, ‘यता सार्वजनिक लेखा समितिले आईपीओ रोक्न निर्देशन दिएको छ, यसले लगानीलाई अवरोध गरेको छ ।’
कार्यक्रममा सानिमा बैंकका डीपुटी सीइओ आचार्यले आगामी २०८४ असोजभित्रै र कुल निर्धारित लागत (५०४ करोड रुपैयाँ) को बजेटभित्रै आयोजना सम्पन्न हुने विश्वास व्यक्त गर्दै शुभकामना व्यक्त गरे । 
आचार्यले बैंक तथा वित्तीय संस्थाले निक्षेपमा लगानीभन्दा जलविद्युत्मा लगानी गरे उच्च प्रतिफल प्राप्त हुने उल्लेख गर्दै भने, ‘सानिमा बैंकले जलविद्युत्मा गरेको लगानीबाट ९ सय प्रतिशत प्रतिफल आयो ।’
उनले सुपर सेतीका लागि रकम अभाव हुन नदिने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्दै अब मुलुकको जलविद्युत् क्षेत्रमा नेको इन्स्योरेन्सले गरेको लगानीबाट यो क्षेत्रमा ठूलो सन्देश जाने बताए । 
कार्यक्रममा प्रोजेक्ट कोअर्डिनेटर विनोद श्रेष्ठले आयोजनाबारे प्रस्त्ुति गर्दै उक्त आयोजनाको आरसीओडी (अनिवार्य व्यापारिक उत्पादन मिति) २०८५ कात्तिमा रहेको बताए । गत भदौमा यसको पीपीए भएको थियो ।
श्रेष्ठका अनुसार आयोजनाबाट ३१ प्रतिशत सुख्खायामकको बिजुली उत्पादन हुने र प्रतिमेगावाट ५.२ गिगावाट घण्टा (५२ लाख युनिट) बिजुली उत्पादन हुनेछ । यो आयोजनाले एक वर्षमा ८४ करोड रुपैयाँ बिजुली बेचेर कमाउनेछ । यसको प्रतिमेगावाट आम्दानी साढे तीन करोड रुपैयाँ रहेको पनि श्रेष्ठले बताए । 
हाललाई २४ मेगावाटको पीपीए भए पनि यसको जडित क्षमता ३० मेगावाट पुग्ने देखेर क्षमता वृद्धि गर्ने प्रक्रिया सुरु गष्रिएको पनि श्रेष्ठले बताए । 
यो आयोजनाबाट उत्पादित बिजुली २१ किलोमिटर लामो प्रसारण लाइनमार्फत लाहाचोक सवस्टेशनमा लगेर जोडिने कार्यक्रम छ । जम्मा २ किलोमिटर हेडरेस टनेल (सुरुङ) रहेको यो आयोजनाको  पेनस्टक पाइप (सतह) १२ सय ५० मिटर र सतहकै विद्युत् गृह हुनेछ । 
कोअर्डिनेटर श्रेष्ठले यो आयोजनामा विद्युत् प्रसारणमा कुनै समस्या नहरेको पनि जानकारी दिए । अन्नपूर्ण सरक्षण क्षेत्रभित्र पर्ने यो आयोजनाको जग्गा अधिग्रहण प्रक्रिया सुरु भइसकेको र क्याम्प निर्माण कार्य थालिएको उनले बताए ।
यही फागुन (२०८१) देखि निर्माण सुरु भएको यो आयोजना आगामी तीन वर्षभित्र सम्पन्न गर्ने लक्ष्य रहेको छ ।
आयोजना प्रवद्र्धक कम्पनी एसएन इनर्जीमा जलविद्युत् र बैंक तथा वित्तीय क्षेत्रमा काम गरी लामो अनुभव आर्जन ग रेका प्रतिष्ठित व्यक्तिहरुको सहभागिता छ ।